Literatuur over filosoferen met jongeren
Filosoferen met jongeren binnen een klascontext kan heel waardevol zijn voor hun ontwikkeling. Bij een filosofisch gesprek kunnen lastige, grote thema’s aangesneden worden en ontwikkelen jongeren belangrijke vaardigheden. Hier vindt u meer inspiratie over de mogelijkheden.
Inleidend
Bert Voet – De kunst van het vragen stellen
In dit korte artikel wordt filosoof Kristof van Rossem geïnterviewd over de voordelen van de Socratische methode. Het stellen van de juiste vragen zorgt er niet alleen voor dat je de gedachten ‘geboren kunt laten worden’, maar het kan ook dienen als een subtiele manier van leidinggeven.
U vindt het artikel hier.
Karen Faber – Filosoferen met pubers
Wie enige ervaring heeft met het opvoeden of onderwijzen van pubers, weet dat ze niet altijd open staan voor het beantwoorden van vragen. En toch bepleit Karen Faber in dit artikel dat een filosofisch gesprek juist voor pubers een enorme pedagogische meerwaarde kan hebben, vooral als het gaat om hun morele vorming.
Hier kunt u het pleidooi vinden.
Kristof van Rossem – Socratisch filosoferen met jongeren
Wat is dat nu eigenlijk, een socratisch gesprek? In dit artikel wordt zowel de historische achtergrond als de Kantiaanse historische achtergrond van het socratisch filosoferen behandeld. Het artikel eindigt met een praktijkvoorbeeld van een gesprek met 16-jarigen.
Het artikel kunt u hier lezen.
Peter Michielsens – De rol van filosofie in het SO
In dit tweeluik beargumenteert de auteur dat er in het secundair onderwijs meer ruimte vrij moet komen voor kritische reflectie. Hij bespreekt heel concreet hoe dit vorm kan krijgen binnen het huidige SO: onder andere vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen, burgerschapsvorming en training van leraren komen aan bod.
Hier vindt u het eerste en tweede deel van het artikel.
Pascal Vanhoecke – De Belgische preselectie voor de Internationale Filosofie
De International Philosophy Olympiad (IPO) is een internationale essay-schrijfwedstrijd voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Aan de hand van inzendingen van Vlaamse jongeren probeert de auteur duidelijk te maken hoe urgent het is om meer aandacht te hebben voor geschreven redeneringen en de logische opbouw, diepgang en originaliteit die daarbij komen kijken. De Vlaamse inzendingen zijn namelijk niet altijd even goed…
Hier leest u over zijn bevindingen.
David Dessin – Zijn goede filosofen wel goede burgers?
Dit artikel geeft een goed overzicht van het debat over filosofie, onderwijs en burgerschap. Moet filosofie ingezet worden als instrument om een meer democratische samenleving te creëren? En als dat zo is, moet filosofie dan jongeren burgerschap bijbrengen, of is ze eerder die luis in de pels van de al te zelfzekere burgermaatschappij? Hier vindt u deel 1 en deel 2 van het artikel.
Mattias Van Robays – Socrates op school
De kern van dit korte opiniestuk: “Socrates verzette zich tegen het populisme van de sofisten door de dialoog, door vragen te stellen. Het wordt tijd dat wij die wijsheid in de praktijk omzetten.” Lees het stuk hier.
Felix Claus e.a. – Filosofie en filosoferen: een stand van zaken
Dit document bestaat uit drie delen: 1. Een stand van zaken over filosofie in het Vlaamse secundair onderwijs 2. Filosoferen als mogelijke werkvorm in de eerste graad 3. Een praktijkvoorbeeld van een les filosofie in de derde graad (met getuigenis van een enthousiaste leerling). Het document vindt u hier.
Didactiek
De Swaef, Goedele en Van Rossem, Kristof, red. 2008. Wat had je gedacht? Leidraad voor filosoferen met jongeren. Mechelen: Plantyn. Meer informatie over dit werk vindt u hier.
Poppelmonde, W., en Wyffels, D., m.m.v. Visser, P. en Vandendriessche, D. 2008. Klassevol filosoferen: Handboek voor leerkrachten. Mechelen: Plantyn. Hier vindt u meer informatie over dit boek.
Aerts, S. 2012. Het filosofisch café in acht vragen. Antwerpen: Garant.
Brüning, B. 2003. Philosophieren in der Sekundarstufe: Methoden und Medien. Weinheim: Beltz
Degenaar, Marjolein, en Denn Reinds. Wijsneuzen: Aanzetten tot filosoferen; voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Leiden: Primavera Educatief, 2008.
Delnoij, J. en van Dalen, W., red. 2003. Het socratisch gesprek. Best: Damon.
Faber, K.A. 2009. Morele vorming door kritisch denken: De pedagogische betekenis van filosofie in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen.
Faber, K.A. 2011. “Filosoferen met pubers.” Pedagogiek in Praktijk 17 (61): 42-47.
Haynes, J., Murris, K. 2012. Picturebooks, Pedagogy and Philosophy. London: Routledge.
Kampers, R., Ruiter, J.E. 2014. Filosoferen aan de keukentafel. Amsterdam: Scriptum.
Kessels, J.; Boers, E. en Mostert, P. 2008. Vrije Ruimte: Praktijkboek filosoferen in organisaties. Amsterdam: Boom.
Knops, J., De Zwaef, J. en Veldkamp, M. 2016. Onderweg stilstaan: Filosoferen met kinderen en jongeren: 33 anekdotes en 11 schilderijen. Leuven/Den Haag: Acco.
Lipman, M. 1999. Nous: Verhaal en handleiding. Vertaald door P. Algoet, R. Anthone, en F. Mortier. Leuven: Acco.
Van der Leeuw, Karel L. 2000. “Filosofie in kaart gebracht: Thema’s bij het filosoferen in de klas.” In Verwonderd stilstaan, onder red. van Dorothee van Kammen en Berrie Heesen, 3-20. Enschede: Stichting Leerplanontwikkeling (SLO).
Van der Werf, S., en Palm, S. 2019. Filosofische vaardigheden II: Oefenpraktijk. Apeldoorn: Garant (= herziene en uitgebreide versie van Filosofische vaardigheden: Praktijkboek 2018).
Van Rossem, K. 2009. “Socratisch filosoferen met jongeren,” Filosofie, 19 (5): 42-46 en 19 (6): 58-62.
Van Rossem, K., Meskens, J. en Van Overmeir, J. 2017. Leerling of bekeerling: Radicalisering bespreken in de klas. Leuven: Acco.
Van Rossem, K. 2020. Het filosofisch gesprek: De basis. Lannoo Campus/ISVW.
Wassenberg, S. en Merckens Bekkers, M. 2015. Ik zag twee apen wetenschapen: Filosoferen over wetenschap; Voor bovenbouw basisonderwijs en voortgezet onderwijs. De Meern: Levendig Uitgever.
Wouters, P. 2010. Denkgereedschap 2.0.: Een filosofische onderhoudsbeurt. Amsterdam: Lemniscaat.