Filosoferen met jongeren binnen een klascontext kan heel waardevol zijn voor hun ontwikkeling. Bij een filosofisch gesprek kunnen lastige, grote thema’s aangesneden worden en ontwikkelen jongeren belangrijke vaardigheden. Hier vindt u meer opiniestukken en achtergrondliteratuur over de mogelijkheden.
Inleidend
Peter Visser en Willy Poppelmonde – FMKJ in of uit de onderwijskoelkast?
In dit opiniestuk gaan de auteurs in op de argumenten van enkele critici van FMKJ. Ze stellen bijvoorbeeld dat filosoferen in de klas niet zomaar een vrijblijvend kringgesprekje is wanneer de leraar een goede gespreksleider is. Daarnaast geven ze toe dat jongeren om echt diepgaande gesprekken te kunnen voeren ook filosofische achtergrondkennis nodig hebben. Om die reden pleiten ze voor een vak filosofie in de derde graad van het secundair onderwijs.
Lees hier het opiniestuk.
Bert Voet – De kunst van het vragen stellen
In dit korte artikel wordt filosoof Kristof van Rossem geïnterviewd over de voordelen van de Socratische methode. Het stellen van de juiste vragen zorgt er niet alleen voor dat je de gedachten ‘geboren kunt laten worden’, maar het kan ook dienen als een subtiele manier van leidinggeven.
U vindt het artikel hier
Karen Faber – Filosoferen met pubers
Wie enige ervaring heeft met het opvoeden of onderwijzen van pubers, weet dat ze niet altijd open staan voor het beantwoorden van vragen. En toch bepleit Karen Faber in dit artikel dat een filosofisch gesprek juist voor pubers een enorme pedagogische meerwaarde kan hebben, vooral als het gaat om hun morele vorming.
Hier kunt u het pleidooi vinden.
Kristof van Rossem – Socratisch filosoferen met jongeren
Wat is dat nu eigenlijk, een socratisch gesprek? In dit artikel wordt zowel de historische achtergrond als de Kantiaanse historische achtergrond van het socratisch filosoferen behandeld. Het artikel eindigt met een praktijkvoorbeeld van een gesprek met 16-jarigen.
Het artikel kunt u hier lezen.
Peter Michielsens – De rol van filosofie in het SO
In dit tweeluik beargumenteert de auteur dat er in het secundair onderwijs meer ruimte vrij moet komen voor kritische reflectie. Hij bespreekt heel concreet hoe dit vorm kan krijgen binnen het huidige SO: onder andere vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen, burgerschapsvorming en training van leraren komen aan bod.
Hier vindt u het eerste en tweede deel van het artikel.
Pascal Vanhoecke – De Belgische preselectie voor de Internationale Filosofie
De International Philosophy Olympiad (IPO) is een internationale essay-schrijfwedstrijd voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Aan de hand van inzendingen van Vlaamse jongeren probeert de auteur duidelijk te maken hoe urgent het is om meer aandacht te hebben voor geschreven redeneringen en de logische opbouw, diepgang en originaliteit die daarbij komen kijken. De Vlaamse inzendingen zijn namelijk niet zo goed…
Hier leest u over zijn bevindingen.
David Dessin – Zijn goede filosofen wel goede burgers?
Dit artikel geeft een goed overzicht van het debat over filosofie, onderwijs en burgerschap. Moet filosofie ingezet worden als instrument om een meer democratische samenleving te creëren? En als dat zo is, moet filosofie dan jongeren burgerschap bijbrengen, of is ze eerder die luis in de pels van de al te zelfzekere burgermaatschappij? Hier vindt u deel 1 en deel 2 van het artikel.
Mattias Van Robays – Socrates op school
De kern van dit korte opiniestuk: “Socrates verzette zich tegen het populisme van de sofisten door de dialoog, door vragen te stellen. Het wordt tijd dat wij die wijsheid in de praktijk omzetten.” Lees het stuk hier.
Verdiepend
Thecla Rondhuis – Philosophical Talent
Deze Engelstalige doctoraatsverhandeling gaat over de filosofische denkpatronen van jongeren. Er worden fascinerende voorbeelden genoemd van jongeren die, zonder dat ze dat zelf doorhebben, gedachten van bekende filosofen verwoorden. Een meisje dat op de vraag van haar moeder om haar kamer op te ruimen, antwoordt: ‘Bestaat rommel als niemand die kan zien?’, bijvoorbeeld. Dit doctoraat kunt u hier inkijken.
Felix Claus e.a. – Filosofie en filosoferen: een stand van zaken
Dit document bestaat uit drie delen: 1. Een stand van zaken over filosofie in het Vlaamse secundair onderwijs 2. Filosoferen als mogelijke werkvorm in de eerste graad 3. Een praktijkvoorbeeld van een les filosofie in de derde graad (met getuigenis van een enthousiaste leerling). Het document vindt u hier.
Rooholla Mozaffaripour e.a. – ‘Individual’ in Education according to the Fundamentals of Existence Philosophy: Emphasizing Ideas by Buber and Kierkegaard
De auteurs van dit artikel vertrekken van belangrijke denkers in de existentialistische filosofie om te pleiten voor de Socratische methode in het onderwijs. Ze menen dat leraren de Socratische methode kunnen gebruiken voor een één-op-één-interactie met leerlingen die hen toelaat om zichzelf te worden. Hier vindt u het artikel.
Lesmateriaal en literatuurlijsten
Op andere pagina’s van deze website vindt u nog meer informatie over het voeren van filosofische gesprekken met jongeren.
Lesmateriaal voor filosoferen in het secundair onderwijs
Achtergrondliteratuur Filosoferen met jongeren
Ann Pihlgren – Socrates in the Classroom
Deze Engelstalige doctoraatsverhandeling onderzoekt wat de effecten van socratische gesprekken met kinderen zijn en hoe deze precies bereikt worden. Er wordt ook ingegaan op de valkuilen van de werkvorm: de auteur benadrukt dat een socratisch ‘seminarie’ vooral duidelijk onderscheiden moet worden van werkvormen in ‘gewone’ klascontext. Het doctoraat vindt u hier
Karel van der Leeuw – Philosophical Dialogue and the Search for Truth
Welke rol heeft de dialoog in de traditie van de filosofie? In deze paper wordt die vraag beantwoord door zowel naar de Europese als de Chinese traditie te kijken. Daarnaast onderzoekt de auteur hoe de socratische dialoog de waarheid probeert te vinden. Hier kunt u het onderzoek lezen.
Bernadette Wynants – Rapport sur l’introduction de philosophie dans l’enseignement
Uit dit rapport wordt duidelijk hoe het staat met filosofieonderwijs in Wallonië. Ook hier gaan stemmen op voor beter, en onafhankelijker, filosofieonderwijs. Het rapport vindt u hier.